Στις πλαγιές του Ολύμπου, ο καιρός αλλάζει. Η μέρα μικραίνει, ο αέρας κρυώνει, το δάσος, σε κερνά ανάσες. Στις πλαγιές του Ολύμπου, ένα μοναστήρι έγινε σανατόριο. Για κείνους που η φυματίωση τους χάλαγε το αίμα. Μα όταν οι αντιβιώσεις αλλάξαν το παιχνίδι, το μοναστήρι που ντύθηκε σανατόριο, ονομάστηκε φρενοκομείο. Και μετέφεραν στα μικρά του δωμάτια ψυχές βασανισμένες, ως τη στιγμή που εγκαταλείφθηκε. Το δικό μας «Μαγικό Βουνό», απέκτησε ένα κουφάρι που μοιάζει στοιχειωμένο. Κι ίσως ακόμα, κρατάει μέσα του, τις φωνές όσων κατοίκησαν στα κελιά του…
Ιδέα, κείμενο, Κωνσταντίνος Παπαπρίλης Πανάτσας. Φωτογραφία, επεξεργασία εικόνας, «ακροβατικά», ο υπέροχος Κώστας Ντάρδας.
Αποθήκη ψυχών
Το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Πέτρας Ολύµπου, το Ψ.Ν.Π.Ο. όπως αναγράφεται στις πινακίδες μιας άλλης εποχής, λειτούργησε για πρώτη φορά ως ψυχιατρικό νοσοκοµείο το 1970. Η λειτουργία του ωστόσο, ήταν στο πλαίσιο της αποσυµφόρησης του Ψυχιατρικού Νοσοκοµείου Θεσσαλονίκης, αντιστοίχως Ψ.Ν.Θ., και της µείωσης του αριθµού των ασθενών του. Στην Πέτρα λοιπόν, μεταφέρθηκαν ασθενείς που νοσηλεύονταν για χρόνια στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, µε σχετικά βαριά ψυχοπαθολογία. Επιλέγονταν κυρίως όσοι δεν είχαν καθόλου συγγενείς, ή όσοι, οι τυχόν υπάρχοντες συγγενείς τους, δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον για την κατάστασή τους… Το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Πέτρας Ολύµπου λειτούργησε ως αποθήκη ψυχών.
Το χωριό
Η Πέτρα, είναι ένα μικρό, θα ‘λεγες ορεινό, χωριό, σε υψόμετρο 520 μέτρων. Ναι, στις πλαγιές του Ολύμπου. Η Πέτρα, είναι ένα χωριό που αριθμούσε 37 ψυχές το ’11. Απέχει από την Κατερίνη μόλις 28 χιλιόμετρα, που μεταφράζονται σε 40 λεπτά οδήγησης, λόγω του τρόπου κατασκευής του δρόμου στους πρόποδες του βουνού, που θυμίζει ειδική διαδρομή του WRC.
Αν ψάξεις για την Πέτρα, θα μάθεις πρώτον, πως στο χωριό έγινε πρόσφατα ασφαλτόστρωση, δείγμα της απομόνωσής του και δεύτερον, πως οι κάτοικοι, διατηρούν ως έθιμο το κάψιμο των φανών, όταν ανάβουν φωτιές και χορεύουν γύρω από αυτές. Βαθιά παγανιστικό. Η παλαιότερη ονομασία της Πέτρας ήταν «Λόκοβη», που σημαίνει στα σλάβικα πως ο τόπος ήταν ιδανικός για την παραγωγή κρεμμυδιών.
Η Μονή που έγινε Σανατόριο
Η Μονή Πέτρας, που ορθώνεται στην πεδιάδα της Κατερίνης ιδρύθηκε από τον Ανδρόνικο Β’ τον Παλαιολόγο στους καιρούς του Βυζαντίου. Ωστόσο, η ακριβής ημερομηνία δημιουργίας της είναι αβέβαιη. Μια λίθινη επιγραφή, τοποθετημένη πάνω από τη δυτική είσοδο του Καθολικού, αναφέρει το έτος 1134. Υπολογίζεται λοιπόν ως, τουλάχιστον, 887 ετών…
Ψάχνωντας, βρίσκουμε τις εξής αναφορές:
Η Μονή ιδρύθηκε περίπου τον 8ο-9ο µ.Χ. αιώνα και είχε σηµαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Η εκκλησία, που σώζεται στο χώρο του ιδρύµατος είναι Βυζαντινής τεχνοτροπίας και έχει εντοιχισµένη πλάκα µε χρονολογία 1134 µ.Χ. Έγινε ανακαίνιση της Μονής, λίγο αργότερα, το 1151. Ο σημερινός ναός οικοδομήθηκε το 1754 και επισκευάσθηκε το 1815. Στη Μονή υπήρχε µεγάλη βιβλιοθήκη, πίνακες και εικόνες ανεκτίµητης αξίας, που όµως καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια του εµφυλίου πολέµου.
Σήμερα, το μόνο της αξιοθέατο, είναι μια ανάγλυφη εικόνα του Αγίου Δημητρίου.
Τον Φεβρουάριο του 1929, με τον νόμο 3929 ιδρύθηκε το σανατόριο. Όριζε πως θα περιθάλπονται εκεί, στα κτίρια της άλλοτε Μονής Πέτρας, άποροι φυματικοί… Ολόκληρη η περιουσία της παλαιάς μονής, σχεδόν 43.000 χιλιάδες στρέμματα, αποτέλεσε τον ζωτικό φορέα του σανατορίου. Λειτούργησε επί 34 χρόνια, έως και την 23η Μαρτίου του 1969 όταν και διακοµίστηκαν οι τελευταίοι εναποµείναντες ασθενείς σε άλλα σανατόρια. Νοσηλεύθηκαν συνολικά περίπου 6.000 ασθενείς και εργάσθηκαν περίπου 500 υπάλληλοι σ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του.
Το Ψ.Ν.Π.Ο.
Το 1970, χρόνια μετά, το σανατόριο μετατράπηκε σε θεραπευτήριο ψυχικών νοσημάτων.
Το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Πέτρας Ολύµπου, άρχισε να λειτουργεί στις 20 Απριλίου του 1970, σε εγκαταστάσεις που βρίσκονται στη βόρεια πλευρά του Ολύµπου, στη θέση όπου προϋπήρχε η Ιερά Μονή Πέτρας Ολύµπου.
Η πραγματικότητα
Το Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Πέτρας Ολύµπου, υπήρξε πρωτοπόρο στην ψυχιατρική µεταρρύθµιση, και είχε µετεξελιχθεί από άσυλο, σε ένα σύγχρονο και πρότυπο δίκτυο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Ήταν το πρώτο νοσοκοµείο στην Ελλάδα που προχώρησε στην κατάργηση του ασύλου και στη δηµιουργία δικτύου µε νοσοκοµειακές, ενδιάµεσες και κοινοτικές δοµές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Πιθανώς, να ήταν και η καλύτερη επιλογή σε όλη την Νοτιανατολική Ευρώπη.
Ωστόσο,
μετά και την εγκατάλειψή του, το 2004, μετατρέπεται σε ένα κουφάρι που αχνίζει ιστορίες. Από αρρωστημένες φαντασίες, ή από ζόρικα παιδικά παραμύθια. Εσύ θα διαλέξεις…
